Çocukların kayıp ve yas süreçleri, yetişkinlerden farklıdır ve yaşlarına, gelişim düzeylerine, kaybın türüne ve çevresel destek sistemine bağlı olarak değişir. Çocuklar kayıp ve yas süreçlerini ifade ederken oyun, hikaye anlatımı, resim yapma gibi dolaylı yolları tercih eder.
İşte bu süreçte çocuğa destek olmak için bazı öneriler:
Çocuğun yas sürecinde yaşadığı her duyguyu (üzüntü, öfke, suçluluk, korku) normalleştirin.
"Böyle hissetmen çok normal" gibi ifadelerle onların duygularını doğrulayın.
Ölüm veya kayıp hakkında çocuğun yaşına ve bilişsel kapasitesine uygun bir dil kullanarak açıklama yapın. İnsanlar ölünce senin gibi yemek yiyemezler, su içemezler.
Somut ifadeler kullanın: "O artık bizimle değil. Yemek yemiyor ya da oyun oynamıyor.” Hayatımızda sevdiğimiz insanlar bizim hep aklımızda, kalbimizde yaşarlar. Anılarımızı düşünürüz, fotoğraflarına bakarız ve onları özlediğimizde bu anılarla yaşarız.
Soyut ifadelerden ("uyudu, gitti") kaçının; bunlar kafa karışıklığına neden olabilir.
Çocukların duygularını ifade edebilecekleri güvenli bir ortam yaratın.
Duygusal tepkilerini (ağlama, öfke patlaması) yargılamadan karşılayın.
Çocuklar, kayıp hakkında anlamaya çalışırken pek çok soru sorabilirler.
Sabırlı olun ve açık, dürüst cevaplar verin. "Bu konuda emin değilim ama birlikte düşünebiliriz" diyerek bilinmeyeni kabul edin.
Yas sürecinde çocuğun günlük rutinlerini mümkün olduğunca koruyun.
Rutinler, çocuğa güvenlik ve öngörülebilirlik hissi sağlar.
Çocuklar oyun ve sanat yoluyla duygularını dışa vurabilir. Resim yapmak, hikaye yazmak, oyun oynamak gibi etkinlikler destekleyici olabilir.
Çocuğu bu tür etkinliklere teşvik ederek duygularını dolaylı yoldan ifade etmelerine olanak tanıyın.
Kayıp yaşayan çocuklar, kaybettikleri kişi veya şeyle olan bağlarını devam ettirme ihtiyacı duyabilir.
Anı defterleri yapmak, birlikte anıları paylaşmak veya bir hatıra kutusu oluşturmak bu bağı korumalarına yardımcı olabilir.
Çocuklar, yas sürecinde yetişkinlerin nasıl baş ettiğini gözlemler.
Kendi duygularınızı ifade ederken dürüst olun, ancak onları korkutmamak için sakin bir ton kullanın.
Çocuğun, kayıpla ilgili bir anlam bulmasına ve yas sürecini tamamlamasına yardımcı olun.
Yaşına uygun manevi veya kültürel ritüeller, bu süreçte destekleyici olabilir.
Her çocuk yas sürecini kendi hızında yaşar. Sabırlı, anlayışlı ve sürekli bir destek sağlayarak çocuğun bu süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatmasına yardımcı olabilirsiniz.
Çocuğa kayıpla ilgili duygu ve düşüncelerini oyun yoluyla ifade etmesi için alan tanıyın. Örneğin:
Oyuncak Bebekler ve Figürler: Çocuğa oyuncak bebekler veya figürler vererek bir hikaye oluşturmasını isteyin. Bu, duygularını aktarabileceği güvenli bir yol sağlar.
Ölümü somutlaştırmak ve anlamlandırmak için yaşına uygun hikayeler kullanın.
Örnek Hikaye: “Bir gün eski bir ağaç yapraklarını dökmüş ve bir kuş yuvasını kaybetmiş. Kuş çok üzülmüş ama diğer hayvanlar ona destek olmuş. Yeni bir yuva yapmış ve zamanla kendini daha iyi hissetmiş.”
Hikaye sonrası, “Bu hikaye sana ne hissettirdi? Sen olsan ne yapardın?” gibi sorular sorarak duygularını paylaşmasına olanak tanıyın.
Çocuğa kaybını ifade etmesi için kağıt, boyalar, kil veya başka sanat malzemeleri sunun.
Örnek Aktivite: “Kaybettiğin kişiyle ilgili güzel bir anını çizebilir misin?” veya “Ona veda etmek için bir resim yapmak ister misin?”
Çocuğun çizimlerini yorumlamaktan çok onun anlatımını dinleyin.
Kaybedilen kişi ya da evcil hayvan için basit bir vedalaşma töreni planlayın.
Örneğin: Bir kağıda duygularını yazıp bir balona bağlayarak gökyüzüne bırakabilir. Bu, duygularını somut bir şekilde ifade etmesine yardımcı olur.
Çocuğa bakım verenlerin yanında olması önemlidir. Ona, hayatındaki diğer yetişkinlerin hala yanında olduğunu göstermek için şunları söyleyebilirsiniz:
“Ben hep buradayım. Seni seviyorum ve her zaman yanındayım.”
Düzenli bir rutin oluşturarak güvende hissetmesini sağlayın.
Çocuğun duygularını tanımlaması ve ifade etmesi için rehberlik edin.
Duygu Kartları: Üzgün, kızgın, korkmuş gibi duyguları temsil eden kartları göstererek, “Şu anda hangisini hissediyorsun?” diye sorun.
Alternatif İfadeler: “Üzgün olduğunu biliyorum, ağlamak ya da sarılmak istersen buradayım.”
Ölüm hakkında çocuğun yaşına uygun ve doğrudan bir dille konuşun. Somut ifadeler kullanın:
“Ölmek, artık vücudun çalışmaması demek. Bu bir yolculuk değil, geri dönmeyecek ama anılarımızda yaşayacak.”
Gerekiyorsa tekrar tekrar açıklamaya hazır olun, çünkü çocuklar duygusal süreci farklı zamanlarda işler.
Çocuklar oyun oynayarak rahatlar. Kaybı işlemek için ara vermek isteyebilirler. Bu doğal bir savunma mekanizmasıdır.
Ona oyun oynaması için zaman tanıyın. Örneğin, bir kaybı temsil eden oyunlar oynuyorsa bu durum duygularını işlemesine yardımcı olur.
Yas sürecinde beden farkındalığı çalışmaları yaparak güven hissini artırabilirsiniz:
Nefes Egzersizleri: Çocuğa “Yavaşça nefes al, bir balon şişiriyormuş gibi yap” diyerek nefes egzersizi yaptırın.
Hafif Hareketler: “Senin için güvenli bir alan olan bir yer hayal et. Bu yer seni nasıl hissettiriyor?” gibi imgeleme çalışmaları yapabilirsiniz.
Yas süreci zaman alabilir. Çocuğun tepkilerini anlamaya ve onun yanında olmaya devam edin.
Eğer çocuğun yoğun korku, içe kapanma ya da davranış değişiklikleri gösterdiğini fark ederseniz bir oyun terapistine başvurun.
Русский
Français
Magyar
Azerice
