Mobbinge Uğruyorsan İş Yerinde Kendini Korumak İçin 6 Teknik

İş yerinde mobbinge maruz kalmak, çalışan üzerinde yoğun ve yıpratıcı bir psikolojik baskı yaratır. Sürekli eleştirilmek, görmezden gelinmek ya da dolaylı biçimde değersizleştirilmek zamanla kişinin özgüvenini, motivasyonunu ve ruhsal dengesini zedeleyebilir.

Bu süreçte birçok kişi çevresinden şu cümleyi duyar:
“Dayanma, istifa et.”

Ancak gerçek hayatta bu her zaman mümkün değildir. Ekonomik koşullar, kariyer hedefleri, sektörel gerçekler ve sorumluluklar nedeniyle pek çok çalışan, mobbinge rağmen işinde kalmak zorunda hisseder. Bu noktada asıl soru şudur:
“Ayrılamıyorsam kendimi nasıl koruyabilirim?”

Bu yazıda, psikoloji ve örgütsel davranış alanındaki bilimsel çalışmalara dayanan, işten ayrılmadan psikolojik sınırlarını korumana yardımcı olacak 6 etkili teknik yer alıyor.

1. Mobbing Nedir? Sessiz ve Profesyonel Görünen Biçimleri de Vardır

Mobbing; bir çalışana karşı sürekli, kasıtlı ve sistematik biçimde uygulanan psikolojik baskı olarak tanımlanır. Heinz Leymann’ın (1996) mobbing üzerine yaptığı temel çalışmalara göre bu davranışlar çoğu zaman açık saldırılar şeklinde değil, gündelik iş akışı içine gizlenmiş biçimde ortaya çıkar.

Mobbing davranışları şunları içerebilir:

• Görmezden gelme veya dışlama

• Sürekli eleştirme ve itibarsızlaştırma

• Yetkinin kötüye kullanılması

• Aşırı kontrol ve baskı

• Görevlerin bilinçli biçimde sabote edilmesi

Mobbing her zaman bağırarak ya da açık tehditlerle gerçekleşmez. Bazen son derece kibar, profesyonel ve “iyi niyetli” görünen kişiler de aynı derecede yıpratıcı bir psikolojik baskı uygulayabilir.

2. Mobbing Uygulayanların Motivasyonu: Güç Değil Zayıflığın Dışavurumu

Einarsen, Hoel ve Notelaers’in (2009) çalışmalarına göre mobbing uygulayan kişilerin ortak bazı psikolojik özellikleri bulunur. Bu kişiler çoğu zaman kendi içsel çatışmalarıyla baş etmekte zorlanır.

Bu profilde sık görülen unsurlar:

• Duygusal düzenleme becerisinde zayıflık

• Kıyaslanma ve tehdit algısı

• İçsel yetersizlik duygusu

• Çarpık güç algısı

• Geçmişte yaşanmış benzer deneyimler

Görünenin aksine mobbing bir güç gösterisi değildir. Çoğu zaman kişinin kendi duygusal dengesizliklerinin dışa vurumudur. Bu bakış açısı, mağdurun “neden ben?” sorusuna saplanmak yerine “bunu nasıl yönetebilirim?” alanına geçmesini kolaylaştırır.

3. İşten Ayrılamıyorsan Kendini Korumanı Sağlayacak 6 Bilimsel Teknik

Aşağıdaki yöntemler, bilimsel araştırmalarla desteklenen ve işten ayrılma seçeneği olmayan çalışanlar için etkili bir psikolojik korunma çerçevesi sunan tekniklerdir.

Teknik 1 — Sessiz Dokümantasyon (Silent Documentation)

Sessiz dokümantasyonun amacı dosya biriktirmek değil, davranışı görünür kılmaktır. Mobbing davranışları çoğu zaman “kimse fark etmiyor” düşüncesiyle sürdürülür.

Kullanılabilecek ifadeler:

• “Netlik için yazılı teyit geçiyorum.”

• “Doğru anladığımdan emin olmak adına kayıt altına alıyorum.”

• “Hata riskini azaltmak için yazılı hale getiriyorum.”

Ashforth’un (1997) “Petty Tyranny” araştırması, davranışlar görünür hale geldiğinde baskıcı eğilimlerin belirgin biçimde azaldığını göstermektedir.

Teknik 2 — İki Saniyelik Sessizlik (Emotional Regulation Pause)

Baskıcı kişiler çoğu zaman karşı tarafın duygusal tepkisinden beslenir. İki saniyelik bilinçli bir duraklama, bu döngüyü kırar.

Bu kısa duraklama:

• Manipülasyonu durdurur

• Duygusal regülasyonu destekler

• Psikolojik alan yaratır

Bu yaklaşım, Kabat-Zinn’in (2005) duygu düzenleme çalışmalarında “emotional regulation pause” olarak tanımlanır.

Teknik 3 — Konuyu Çerçevelemek: “Şu an yalnızca X konusunu konuşuyorum.”

Mobbing uygulayan kişiler, tartışmayı genişleterek karşı tarafı savunmaya zorlar. Bu nedenle çerçeveyi daraltmak güçlü bir sınır koyma yöntemidir.

Ana cümle:

“Şu an yalnızca X konusunu konuşuyorum.”

Bu cümleyi sakin ve tutarlı biçimde tekrar etmek, manipülasyon alanını kapatır.

Teknik 4 — Saldırıyı Kişiselleştirmemek (Cognitive Distancing)

Mobbing davranışlarının büyük bölümü mağdurla ilgili değildir. Kişi kendi duygusal yüklerini düzenleyemediğinde saldırganlaşabilir.

Bu noktada iç ses şu olmalıdır:

“Bu davranış bana ait değil.”

Psikolojide “bilişsel mesafe” olarak adlandırılan bu teknik, duygusal yıpranmayı belirgin biçimde azaltır.

Teknik 5 — Tanık Varlığı (Üçüncü Göz Etkisi)

Felson’un (2019) araştırmalarına göre, ortamda üçüncü bir kişinin varlığı saldırgan davranışları yaklaşık %50 oranında azaltır. Bu kişinin müdahale etmesine gerek yoktur.

Sadece var olması bile:

• Tonu değiştirir

• Sınırları görünür kılar

• Davranışın şiddetini düşürür

Teknik 6 — Cümleyi Soruya Çevirmek (Responsibility Shifting)

Mobbing uygulayan kişiler karşı tarafı sürekli açıklama yapmaya zorlar. Bu döngüyü kırmanın etkili yolu sorumluluğu geri vermektir.

Soru:

“Bu neden böyle oldu?”

Yanıt:

“Siz nasıl yapılmasını tercih ediyorsunuz?”

Argyris (1991), bu yaklaşımı “responsibility shifting” olarak tanımlar.

Sonuç: Ayrılamıyorsan Gücünü Mikro Tekniklerle Artır

Mobbing son derece yıpratıcı bir deneyimdir. Ancak psikolojik olarak kendini korumak, öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir beceridir. Bu teknikler:

• Profesyonel duruşu güçlendirir

• Psikolojik dayanıklılığı artırır

• Baskıcı davranışı görünür kılar

• Sürekli savunma pozisyonundan çıkmanı sağlar

24 Saatlik Mini Görev:

Bu tekniklerden birini seç ve bugün uygula.

Küçük adımlar → Büyük dayanıklılık.