Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir? Zona Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Zona (Gece Yanığı), tıptaki adı ile herpes zoster virüsünün sebep olduğu, genellikle vücudun bir tarafında görülen ağrılı bir döküntüyle kendini gösteren bir hastalıktır. Bu virüs, suçiçeği geçirmiş kişilerin vücutta kalan virüsün yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkar. Zona, çoğu zaman tedavi edilebilirken, hastalığın bazı komplikasyonları, tedavi sürecini zorlaştırabilir.

Zona Hastalığı Nedir?

Zona hastalığı, Herpes Zoster virüsünün yol açtığı bir enfeksiyon olup, genellikle vücudun tek bir tarafında ağrılı, döküntü şeklinde kendini gösterir. Zona, suçiçeği geçiren kişilerde, vücutta kalan varicella-zoster virüsünün yeniden aktif hale gelmesi sonucu ortaya çıkar. Virüs, genellikle bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu etkinleşir ve zona belirtilerine yol açar.

Zona Hastalığı Neden Olur?

Zona hastalığının nedeni, Herpes Zoster virüsünün yeniden etkinleşmesidir. Herpes Zoster virüsü, suçiçeği geçiren bireylerin sinir hücrelerinde uykuda kalır. Bağışıklık sistemi zayıfladığında veya yaşla birlikte bağışıklık kuvveti azaldığında, virüs tekrar aktif hale gelir ve zona hastalığına yol açar.

Zona Hastalığı Kimlere Bulaşır?

Zona, suçiçeği geçiren kişilerin vücudunda yıllarca kalabilen varicella-zoster virüsünün yeniden aktifleşmesiyle meydana geldiği için sadece daha önce suçiçeği geçirmiş kişilerde görülür. Yani suçiçeği geçirmemiş olan bir kişi, zona geçiremez, ancak zona hastalığına yakalanan bir kişi, suçiçeği geçirmemiş birine virüsü bulaştırabilir.

Zona Hastalığı Risk Faktörleri

Zona hastalığının ortaya çıkmasına neden olan başlıca faktörler:

• Yaş: 50 yaş ve üzeri kişilerde daha sık görülür.
• Zayıf bağışıklık sistemi: Kanser tedavisi, HIV/AIDS, bağışıklık baskılayıcı ilaçlar veya organ nakli geçiren kişilerde daha yüksek risk vardır.
• Stres: Fiziksel ve psikolojik stres, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve zona gelişimine zemin hazırlayabilir.

Zona Hastalığının Belirtileri

• Ağrı ve Yanma: Zona hastalığının en rahatsız edici yönlerinden biri, genellikle ilk belirtiler olarak ortaya çıkan şiddetli ağrıdır. Bu ağrı, ciltte yanma hissi, karıncalanma veya bıçak saplanır gibi keskin bir acı şeklinde olabilir. Bu tür bir ağrı, özellikle vücudun belirli bir bölgesinde çok belirgindir. Zona belirtilerinin başlangıcında, ağrı, karıncalanma veya yanma hissi genellikle ciltte bir alanla sınırlı olur. 
• Kızarık Döküntü: Ağrı başladıktan birkaç gün sonra, ağrılı bölgeden kızarık döküntüler çıkar.
• Sıvı Dolgulu Kabarcıklar: Döküntüler birkaç gün sonra sıvı dolu kabarcıklara dönüşür. Bu kabarcıklar, 7-10 gün içinde kurur ve kabuk bağlar.
• Kaşıntı: Zamanla kabarcıklar kuruyup kabuk bağlasa da, kaşıntı hissi devam edebilir.
• Yüksek Ateş
• Baş Ağrısı
• Işığa Duyarlılık
• Yorgunluk

Zona Hastalığıyla İlgili Komplikasyonlar

Zona hastalığının en yaygın komplikasyonu, postherpetik neuralgia (PHN) olarak bilinen uzun süreli ağrıdır. PHN, zona iyileştikten sonra bile aylarca sürebilir ve günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir.

Diğer Komplikasyonlar

• Görme Kaybı: Eğer zona göz çevresinde meydana gelirse, görme kaybı riski vardır.
• Bakteriyel Enfeksiyonlar: Kabarcıkların enfekte olması, cilt enfeksiyonlarına yol açabilir.

Zona Hastalığının Teşhisi Nasıl Konur?

Zona, genellikle fiziksel muayene ve hastanın belirtilerine dayanarak teşhis edilir. Doktorlar, döküntüler ve ağrı şikayetlerinin tipik olduğunu göz önünde bulundurarak, hastalığı tanıyabilirler. Bunun dışında, kan testleri veya döküntülerin laboratuvar incelemeleri de yapılabilir. Erken teşhis ve ağrı yönetimi çok önemlidir.

Zona Hastalığı Nasıl Önlenir?

Zona hastalığını önlemenin en etkili yolu zona aşısıdır. Özellikle 50 yaş ve üzeri kişiler için önerilmektedir. Aşı, virüsün yeniden aktif hale gelmesini engeller ve zona gelişme riskini azaltır.

Zona Tedavisi

Zona tedavisi, genellikle antiviral ilaçlarla yapılır. Antiviral ilaçlar virüsün yayılmasını yavaşlatır, semptomları hafifletir ve iyileşme sürecini hızlandırır.

Tedavi Yöntemleri

• Antiviral İlaçlar: Asiklovir, valasiklovir veya famsiklovir gibi ilaçlar, virüsün çoğalmasını engeller ve semptomların daha hızlı geçmesini sağlar.
• Ağrı Kesiciler: Ağrı şiddetini azaltmak için ibuprofen veya parasetamol gibi ilaçlar kullanılabilir.
• Kortikosteroidler: Şiddetli vakalarda, iltihaplanmayı azaltmak için kortikosteroidler reçete edilebilir.

Zona Hastalığına İyi Gelen Yöntemler

Zona hastalığına dair birkaç doğal tedavi yöntemi ve yaşam tarzı değişikliği, iyileşme sürecine yardımcı olabilir. Bunlar, genellikle ağrıyı hafifletmeye ve bağışıklık sistemini desteklemeye yöneliktir.

Yapılacaklar:

• Soğuk Kompres: Zona bölgesine soğuk kompres uygulamak, ağrıyı hafifletebilir.
• Yüksek C Vitamini: C vitamini açısından zengin meyveler (portakal, çilek, kivi) bağışıklık sistemini güçlendirir.
• B12 Vitamini: Deride oluşan hasarı gidermek için B12 takviye edilebilir.
• Ağrı Kesiciler ve Topikal Kremler: Ağrıyı hafifletmek için topikal antiviral kremler ve ağrı kesiciler kullanılabilir.
• Hijyen: Eller sık sık yıkanmalı ve hijyene dikkat edilmelidir. İyileşme sürecinde, kabuk tutan lezyonlar su ve sabunla dikkatlice yıkanmalı, ardından kurulanarak açıkta bırakılmalıdır.
• Giysi: Dar kıyafetler giymekten kaçınılmalı, bol kıyafetler tercih edilmeli ve sık sık kıyafet değiştirilmeli.
• Beslenme: Zona hastalığında beslenmeye dikkat etmek, semptomları hafifletebilir ve iyileşme sürecini hızlandırabilir. Özellikle antioksidan içeriği yüksek ve bağışıklık destekleyici besinlere yönelmek faydalı olacaktır.

Zona Hastalığı Geçiren Kişiler Ne Yemeli?

• Lizin açısından zengin olan yumurta, süt ve süt ürünleri, tavuk, balık
• C vitamini ve çinko içeren gıdalar: Turunçgiller, yeşil yapraklı sebzeler, kabak çekirdeği
• Omega-3 kaynağı olan besinler: Somon, keten tohumu, ceviz (arginin içeriğine dikkat ederek ölçülü tüketilmeli)
• Sarımsak: Antiviral özelliklere sahiptir ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Zerdeçal: Anti-inflamatuar etkisi ile ağrıyı azaltabilir.
• Yüksek Lysine İçeren Yiyecekler: Peynir, yoğurt ve yumurta gibi yiyecekler, virüsün çoğalmasını engeller.

Zona Hastaları İçin Kaçınılması Gereken Yiyecekler

Arginin İçeriği Yüksek Gıdalar

Arginin, zona virüsünü besleyebilecek bir amino asittir. Özellikle lizinden fakir ve argininden zengin gıdalar tüketmek zona semptomlarını kötüleştirebilir.

• Çikolata ve kakao ürünleri
• Fındık, badem, ceviz
• Susam ve ay çekirdeği
• Jelatin ve kollajen içeren ürünler

Şeker ve Rafine Karbonhidratlar

Yüksek şeker içeren besinler, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve iltihabı artırabilir.

• Şekerli içecekler (gazlı içecekler, meyve suları)
• Beyaz ekmek, beyaz pirinç, makarna
• Hamur işleri ve tatlılar

İşlenmiş ve Paketli Gıdalar

İşlenmiş gıdalar koruyucu maddeler, trans yağlar ve aşırı tuz içerir, bu da bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.

• Fast food
• Cips, kraker gibi hazır atıştırmalıklar
• Hazır çorbalar ve işlenmiş etler (salam, sosis, sucuk)

Alkol ve Kafein İçeren İçecekler

• Alkol bağışıklık sistemini baskılar ve iyileşme sürecini yavaşlatabilir.
• Kafein (kahve, enerji içecekleri) vücutta susuzluğa neden olabilir ve sinirleri daha hassas hale getirebilir.

Aşırı Tuzlu ve Baharatlı Yiyecekler

• Aşırı baharatlı yemekler (acı biber, karabiber, hardal) sinir uçlarını tahriş edebilir ve ağrıyı artırabilir.
• Tuzlu peynirler, turşu ve işlenmiş gıdalar

Zona Hastalığıyla İlgili Sık Sorulan Sorular

Zona bulaşıcı mıdır?

Zona, doğrudan bulaşıcı değildir, ancak suçiçeği geçirmemiş birine bulaşabilir.

Zona tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmezse komplikasyonlar artabilir ve postherpetik neuralgia gibi kalıcı ağrılar gelişebilir.

Zona aşısı kaç yaşında yapılmalıdır?

50 yaş ve üzeri bireylere zona aşısı önerilmektedir.

Zona bulaşıcı mıdır?

Döküntüler oluşmadan 1-2 gün önce bulaşıcı hale gelir. Tüm kabarcıklar kabuk bağladığında (ortalama 5-7 gün) ise bulaşma riski sona erer.

Zona iç organlarda olur mu?

Zona hastalığında, postherpetik nevraljinin yanı sıra virüsün vücuda yayılma riski de mevcuttur. Bu durum yalnızca etkilenen sinirle sınırlı kalmayıp, diğer sinirlere ve iç organlara da yayılabilir.

Banyo yapmak Zona Hastalığına iyi gelir mi?

Zona sürecinde soğuk banyo yapmak veya kabarcıklara soğuk kompres uygulamak kaşıntı ve ağrıyı hafifletebilir.

Hamilelik döneminde Zona hastalığından şüpheleniliyorsa ne yapılmalı?

Hamilelik sırasında ortaya çıkan zona, aynı virüsün bebekte su çiçeğine neden olabilmesi sebebiyle doğumsal anormallikler de dahil olmak üzere çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, hamilelikte zona hastalığının teşhis ve tedavi süreci büyük önem taşır.

Zona Hastalığı şüphesi için hangi tıbbi birimden randevu alınmalı?

Deri Hastalıkları ve Zührevi Hastalıklar’ı (Cildiye / Dermatoloji) bölümünden randevu alabilirsiniz.

Zona’nın iyileşmesi ne kadar sürer?

Erken teşhis edildiğinde, belirtiler genellikle 3 ila 5 hafta içinde gerilemeye başlar. Genç bireylerde bu süreç 2-3 hafta sürerken, ilerleyen yaşlarda iyileşme 6-8 haftaya kadar uzayabilir. Enfekte bölgenin tamamen düzelmesi ise 3 ayı bulabilir.

Zona Hastalığından Şüpheleniyorsak Ne Yapmalıyız?

Zona, doğru tedavi yöntemleriyle iyileştirilebilen bir hastalıktır. Erken tanı ve tedavi, komplikasyonların önüne geçebilir. Ayrıca, bağışıklık sistemi güçlendirilerek ve stresten mümkün olduğu derecede kaçınılarak zona hastalığı riski azaltılabilir. Eğer zona belirtileri fark ederseniz, hemen bir sağlık uzmanına başvurmanız önemlidir.